Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete ortamında insanoğluın düpedüz kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Hak değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşeri hayatın gerçekleşmesini tedariklemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin huzursına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesinlikle sahih kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete ortamında insanoğluın çizi ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte haklar, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence şeşna kırmızıınmasıdır. Dostluk, insanlık seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biryoğun görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedariklemek için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların bütünüdür. Daha yaygın bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş maşeri yaşlakin düzenidir. Dostluk Lafız Medlulı Dostluk kelimesi Arapça “gerçek” kökünden hasılat ve gerçek kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğyüce “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakarak haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk valörında da kullanılır. Beceri Medlulı Dostluk dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak haklar, kendi ortamında taban olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri sayfa kayran kısmına Özel Dostluk, zevat ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun çıbanlıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik büyüklük tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nazir nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk kayranında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları karışmak muhtevain kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve varlık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kabilinden bambaşka haklar dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya siyasal görüşleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan haklar, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş ortamında bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun uygulama amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete ortamında canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından kaynaklanan gereksinimlerinı huzurlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız mimarisına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına tatminkâr bulunmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile mecburdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları huzurlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir organize şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Kişi her devran haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni toka etmek yolunda devamlı ve bileğustalıkmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar kayranında hukuki kıymetiharbiye olarak kal konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaermiş kurallar bilcümleü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve takmak yerinde bulunduğuna bakarak, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni bakmak, gerekse onu bileğustalıktirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her devran adalete çıbanvurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta huzurmıza yerleşmiş haklar düzenlerinin birincil örneği, olması gereken haklar valörında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan haklar düzenlerinin kendisine tatminkâr olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve değerlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve zararlı huzurlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşlakin uyacak, hem bile bu maşeri hayatın barış ortamında sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.